Jednoaktowy utwór składający się z dwóch obrazów, przeznaczony na głos tenorowy solo, chór mieszany i orkiestrę komponowany był do scenariusza pisarza – Jerzego Mieczysława Rytarda. Jego libretto, współautorstwa Heleny Roj-Kozłowskiej, zaginęło przed ukończeniem kompozycji, toteż Karol Szymanowski wspólnie z Leonem Schillerem przygotowali nowe. Opowiada historię dziewczyny porwanej przez górskich zbójników, która wkrótce zakochała się w ich harnasiu. Po powrocie do miasta została siłą wydana za mąż za bogatego gazdę, a następnie uprowadzona podczas wesela przez ukochanego.
Podziw kompozytora dla wszystkiego co góralskie najlepiej odzwierciedlają jego własne słowa:
Gdy się pojmie prawdziwą góralską pasję do nadawania plastycznych kształtów wszystkiemu, co Górala w życiu otacza, gdy się przeniknie te chropawe, kanciaste, jakby w opornym głazie kute formy, ukazuje się tej muzyce prawdziwe oblicze nieugiętego, twardego, specyficznie góralskiego „liryzmu”, przedziwna „epickość” spokojnie falującej powierzchni głęboko na dnie ukryta, teatralna niemal „dramatyczność” treści, znajdująca swój wyraz tańcu.
7 marca 1929 Grzegorz Fitelberg poprowadził w Filharmonii Warszawskiej wykonanie koncertowe pierwszego obrazu. Symfoniczną prezentację drugiego obrazu wykonano 6 maja 1931 w Teatrze Wielkim w Warszawie.
Prapremiera sceniczna baletu odbyła się w Pradze 10 maja 1935; słynną stała się premiera paryska – 27 kwietnia 1936 – w Théâtre National de l’Opera, z udziałem Serge’a Lifara w roli choreografa i wykonawcy partii Harnasia. W Polsce cały balet jako pierwszy wystawił Teatr Wielki w Poznaniu 9 kwietnia 1938.
Teraz u nas muzyka Szymanowskiego zabrzmi – 30 września 2023.
Zapraszamy.
Prace w malarni trwają…
zdjęcie: Janina Niesobska, Bogdan Jankowski, Harnasie 1970, fot. Chwalisław Zieliński
