————
W 2012 roku dziennik The Guardian nazwał Go najprawdopodobniej największym żyjącym polskim kompozytorem. Żyjącym… Właśnie mija rok od śmierci wielkiej postaci świata muzyki – Krzysztofa Pendereckiego – zmarł w Krakowie 29 marca 2020 roku.
Był wybitnym kompozytorem, dyrygentem i pedagogiem. Stworzył cztery „dorosłe” opery (Diabły z Loudun, Raj utracony, Czarna maska, Ubu Rex) i jedną dla dzieci – Najdzielniejszy z rycerzy (opera radiowa), osiem symfonii i wiele innych kompozycji orkiestrowych, koncertów, oprawy chóralne mi.in. tekstów religijnych, a także instrumentalne utwory kameralne. Najbardziej popularne z nich to m.in.: Ofiarom Hiroszimy – Tren, Pasja według św. Łukasza, Polskie Requiem oraz III Symfonia. Diabły z Loudun – pierwsza opera Mistrza miała swoje światowe premiery w Hamburgu i Stuttgarcie.
Z muzyki Pendereckiego chętnie też korzystali twórcy filmowi; znalazła się ona m.in. w Egzorcyście Williama Friedkina, Lśnieniu Stanleya Kubricka, Dzikości serca Davida Lincha, Ludzkich dzieciach Alfonso Cuaróna, Katyniu Andrzeja Wajdy oraz w Wyspie tajemnic Martina Scorsese. Za swoją twórczość wyróżniony był prestiżowymi nagrodami, w tym dwukrotnie Prix Italia: w 1967 i 1968 roku oraz czterokrotnie Nagrodą Grammy: w 1988, 1999 (dwie) i 2017 roku. Wiele światowych uczelni przyznało kompozytorowi tytuły doctora honoris causa.
W Teatrze Wielkim w Łodzi mieliśmy przyjemność gościć Krzysztofa Pendereckiego na premierach dwóch Jego dzieł: w 1990 roku – na Diabłach z Loudun pod kierownictwem muzycznym Andrzeja Straszyńskiego i ze wspaniałymi kreacjami m.in. Joanny Cortés (Joanna) i Andrzeja Kostrzewskiego (Grandier) oraz w 1993 roku – na Królu Ubu (Ubu Rex) z niezwykle efektownymi rolami m.in. Andrzeja Kostrzewskiego (Ubu), Vity Nikołajenko (Ubica) i Krystyny Rorbach (Rozamunda), pod batutą Antoniego Wicherka.
Za pulpitem dyrygenckim w naszym teatrze Krzysztof Penderecki stanął osobiscie w 2009 roku podczas specjalnego koncertu z okazji obchodów 65. rocznicy likwidacji przez Niemców Litzmannstadt Ghetto w Łodzi. Specjalnie na tę okazję na zamówienie władz Łodzi Mistrz napisał utwór pod wymownym tytułem Kadisz. Łódzkim Abramkom, którzy chcieli żyć. Polakom, którzy ratowali Żydów. Kompozytora szczególnie przejął heroizm dzieci. W muzykę wpisał poezję nastoletniego Abrahama Cytryna i cytaty z Biblii Gdańskiej. Część drugą koncertu wypełniło Siedem bram Jerozolimy, monumentalne dzieło wykonane po raz pierwszy w 1997 r. podczas uroczystości 3000-lecia społeczności Jerozolimy. W tej kompozycji Penderecki wykorzystał wymyślone przez siebie tubafony. To konstrukcje z 33 plastikowych rur, z których dźwięk wydobywa się za pomocą paletek przypominających te do ping-ponga.
Maestro Krzysztof Penderecki zasiadał również w jury konkursu na operę o Łodzi – Człowiek z Manufaktury, który ogłosił nasz teatr w 2016 roku. Zwycięzcą konkursu został młody kompozytor Rafał Janiak.
Mistrzów takich jak Krzysztof Penderecki łatwo się nie zapomina, tak jak trudno jest nie pamiętać spektakli Jego oper, jak te zaprezentowane przed laty na naszej scenie.
fot. Ch. Zieliński
